Odczytywany w tym tygodniu fragment Tory, Szemot, II Księga Mojżeszowa 25, 1 - 26, 37 zaskakuje nas dokładnością opisu:
'I rzekł Ha-Szem do Mojżesza, mówiąc: Powiedz synom izraelskim, aby zebrali dla mnie dar ofiarny. Od każdego człowieka, którego pobudzi serce jego, zbierzcie dla mnie dar ofiarny. A taki jest dar ofiarny, który od nich zbierzecie: złoto, srebro i miedź, fioletową purpurę i karmazyn dwakroć
farbowany, bisior i kozią sierść, i skóry baranie czerwono farbowane, i skóry borsucze, i drzewo akacjowe, oliwę do świecznika, wonności do olejku do namaszczenia i do wonnego kadzidła, kamienie onyksowe i drogie kamienie do oprawy naramiennika i napierśnika` (Tora, Szemot, II Księga Mojżeszowa 25, 1-7)
Skóra borsucza na środku pustkowia? Dlaczego niedawnym niewolnikom, wędrującym po pustkowiu, B-g nakazuje ...wystawią Mi świątynię, abym zamieszkał pośród nich`. Ma być pokryta czystym złotem, ze stołem z akacjowego drzewa oraz z menorą wykonaną z czystego złota! Szczegółowe instrukcje, według których miała zostać zbudowana świątynia, zwana tutaj namiotem lub przybytkiem zajmują cały rozdział 26. Wydają się one absurdalne i nieadekwatne do sytuacji, w któ
rej znaleźli się uchodźcy z Eretz Mitzraim, z Domu Niewoli.
Komentatorzy wskazują na stosowanie w tekstach Tory swoistego chwytu literackiego, odkrytego również na potrzeby współczesnej literatury pięknej, a polegającego mianowicie na pogwałceniu chronologii czasowej zdarzeń. Na przykład, zdarzenia związane z wykonaniem złotego cielca i oddawaniem mu chwały należnej B-gu opisane zostały w parszy
Ki Tissa, która pojawia się w zwojach Tory jako druga po parszy Terumah. Niemniej, zdaniem komentatorów Tory, na co przytaczają oni dowody biblijne, wydarzenia te miały miejsce tuż przed wydarzeniami stanowiącymi treść parszy Terumah. Zgodnie z taką interpretacją, ulepienie posągu złotego cielca uświadomiło B-gu, że ludzie ci, niezdolni do duchowego kontaktu ze Stwórcą, potrzebują ciągle jeszcze widzialnych i namacalnych symboli Jego Obecności. Stąd postanowił o budowie przybytku, którego złoto miało stanowić rodzaj ekwiwalentu za złoto, z którego wykonano nieszczęsnego cielca.
Oczywisty kontrast pomiędzy orgią związaną z kultem złotego cielca, a zbudowaniem przybytku podkreśla kluczowy aspekt żydowskiego życia modlitewnego. Złoty cielec reprezentuje porywy emocjonalnego uniesienia, ekstazy i niekontrolowanej przesady. B-g nie chce jednak, abyśmy służyli Mu w taki
sposób. Nadając szczegółowe wskazówki oraz instrukcje dotyczące budowy przybytku i jego wyposażenia, B-g wskazuje styl, w jakim chce, abyśmy stawali w obliczu Jego Obecności: mamy dokładnie, pod kontrolą umysłu, odczytywać i wykonywać Jego wolę.
'Przybytek zaś zrobisz z dziesięciu zasłon ze skręconego bisioru i z fioletowej, i czerwonej purpury, i z karmazynu dwakroć barwionego, z wyhaftowanymi na nich artystycznie cherubami. Długość każdej zasłony wynosić będzie dwadzieścia osiem łokci, a szerokość każdej zasłony cztery łokcie; wszystkie zasłony będą miały jednakowe wymiary.... Każda deska mieć będzie dziesięć łokci długości, półtora łokcia szerokości.` (Tora, Szemot, II Księga Mojżeszowa 26, 1-2; 26,16).
Chociaż na poziomie literalnego zrozumienia parsza
Terumah swoją specyficzną dokładnością istotnie może sprawić Czytelnikowi męki Tantala, musimy poszukać głębszych związków i ukrytych znaczeń tego tekstu. Zamknijmy na chwilę oczy i zastanówmy się nad znaczeniem symboli. Spróbujmy pojąć w jaki sposób nasze życie splata się z tą symboliką. Przybytek, mówię do siebie, mishkan, i słyszę Szekina, boska Obecność. Chociaż nie byłbym w stanie zbudować takiego przybytku pokrytego złotem, ze stołem z akacjowego drzewa, takim przybytkiem, napełnionym bożym światłem, mogę uczynić mój dom. Mogę spróbować przybytkiem uczynić moje życie, tak jak próbuję otworzyć się w każdym momencie na boże błogosławieństwo.
Menora - twoje imię brzmi tak miękko i przyjaźnie. Aż do chwili, gdy poznałem parsze
Terumah, nie wiedziałem, że jesteś żywa.
Menora - jesteś kwiatem światła, drzewem światła, drzewem życia, latoroślą w środku niedostępnego ogrodu, naczyniem, w które B-g wlał światło stworzenia. I B-g nakazuje nam traktować ciebie jak żywy symbol tego stworzenia, abyśmy nauczyli się, że to stworzenie nie miało miejsca jednorazowo, na początku czasu, ale że ma miejsce w każdej chwili. Jesteś symbolem zarówno bożej twórczości jak i naszej zdolności do współudziału w akcie stwarzania.
'Zrobisz też świecznik ze szczerego złota. Jego podstawę i jego trzon wykujesz z jednej bryły; jego kielichy, gałki i kwiaty będą z tej samej bryły. Sześć ramion będzie wychodzić z jego boków: trzy ramiona świecznika z jednego, a trzy z drugiego boku. Trzy kielichy w kształcie kwiatu migdałowego na jednym ramieniu z gałką i kwiatem; i znowu trzy kielichy w kształcie kwiatu migdałowego na drugim ramieniu z gałką i kwiatem. Tak będzie na sześciu ramionach, wychodzących ze świecznika...zrobisz też do
niego siedem lamp. Lampy te należy ustawić tak, aby oświecały przeciwległą stronę.` (Tora, Szemot, II Księga Mojżeszowa 25, 31-33; 25, 37)
W środku rozdziału 25 parszy
Terumah, B-g nakazuje Mojżeszowi przymocować do pokrywy Skrzyni Przymierza wizerunki dwóch cherubów. Stanowią one symbol dzisiejszej parszy. Ich skrzydła rozpościerają się pomiędzy światłem stworzenia obecnym w Bereszit aż po budowę Świątyni Salomona i dalej. Sugerując istnienie wzajemnego związku pomiędzy przybytkiem na pustkowiu, światłem stworzenia oraz budową Świątyni Salomona w Jeruzalem, które w pewnym sensie są nawet jednoczasowe - w tej grze z czasem - sam tekst Tory ma również udział w bożym akcie tworzenia.
Profesor Richard S. Ellis
Synagoga Konserwatywna
Amherst, MA, USA
Richard S. Ellis, PhD jest profesorem matematyki na Wydziale Matematyki i Statystyki oraz profesorem pomocniczym na Wydziale Studiów Judaistycznych i Bliskowschodnich Uniwersytetu Massachusets w Amherst, USA. Informacja na temat jego zainteresowań naukowych znajduje się na stronie internetowej (http://www.math.umass.edu/~rsellis). Profesor Ellis, potomek polskich Żydów z Parczewa, z wielką radością zgodził się na przetłumaczenie swojego artykułu "Dvar Torah on the Portion of Terumah (Exodus 25:1-27:19)", The Jewish Weekly News 1995, 26 stycznia, strona 12, na język polski oraz na zamieszczenie go w dziale Parsze mesjaniczne chrystiańskiej strony Bracia Polscy, aby, jak to określił, pięknem świętej Tory mógł się radować każdy, komu bliskie jest zawarte w niej przesłanie`. Pan Profesor Ellis prosi o nadsyłanie komentarzy, a także zachęca do udziału w dialogu na temat wspólnej historii Polaków i Żydów, oddając do dyspozycji swój adres poczty elektronicznej (rsellis@math.umass.edu).
