Chanuka 5766

Judaiści, duchowi spadkobiercy faryzeuszów, zapalają każdego roku w dniu 25 Kislev, po zachodzie Słońca, pierwszą oliwną lampkę na menorze, tak zwany szames (pol. sługa). Dla nich zaczyna się Święto Chanuka, upamiętniające zwycięstwo powstańców Judy Machabeusza w roku 164 przed narodzinami Mesjasza nad militarnie zdecydowanie silniejszymi wojskami greckiego króla Antiocha IV Epifanesa. Cudowi zwycięstwa, odniesionego przez garstkę zdeterminowanych religijnych Żydów, towarzyszył płomień oliwnej lampki - paliła się o całe osiem dni dłużej aniżeli pozwalała na to ilość zawartej w niej oliwy.

Według judaistów JHVH celowo wybrał płomień oliwnej lampki na świątynnej menorze jako sposób na manifestację cudu i wezwanie dla duchowego odrodzenia Izraela. Midrasz Tanchuma przekazuje taki opis: gdy Izrael stał pod górą pełną ognia, światła i dymu, JHVH zarządał, aby poddał się dobrowolnie obowiązkowi zachowywania Tory. W przeciwnym razie miał zginąć pod tą górą. Izraelici mieli odpowiedzieć w sposób, który zadziwił nawet aniołów: "naaseh v'nishma" - "będziemy czynić i będziemy słuchać". W tej właśnie kolejności. Najpierw czynić, potem zaś słuchać słów Tory. Taka kolejność czynności pojawiająca się w odpowiedzi ludu Izraela miała podkreślić gorliwość w spełnianiu przykazań i pokorę ludu przystępującego do Najwyższego. Deklaracja dotyczyła jednak jedynie Tory pisanej i powierzchownego rozumienia zawartych tam przepisów. Izrael nie zobowiązał się do pogłębionych studiów nad Torą, ani do odkrywania głębszego, ukrytego znaczenia jej praw, ani do działań wymagających poświęcenia i wysiłku intelektualnego, fizycznego czy duchowego. Bez tego wysiłku Tora pisana pozostałaby jedynie powierzchownie rozumiana. JHVH oczekiwał zaś od swoich dzieci duchowego wzrostu i dojrzewania, które bez poświęcenia i wysiłku są niemożliwe.

Według Gemary menora symbolizuje właśnie wszystkie takie wysiłki i poświęcenie Domu Izraela. Wyniki tych twórczych poszukiwań zebrane zostały potem w formie tzw. Tory ustnej czyli uzupełniających komentarzy i traktatów talmudycznych. Zdaniem judaistów, gdy Tora pisana spoczywała w Arce Przymierza w Miejscu Świętym Świętych, po drugiej stronie zasłony paliła się menora symbolizująca wszelkie wysiłki i poświęcenie mające na celu jej zrozumienie Tory. Akt wyzwolenia Świątyni spod okupacji greckiej był niewątpliwie takim aktem poświęcenia i religijnej żarliwości ze strony tych wszystkich, którzy pragnęli żyć po żydowsku i przestrzegać wskazań Tory. Płomień pojedynczej lampki na menorze, szamesa, czyli tak zwanego sługi, wzywał do odrodzenia oraz do dalszych poświęceń i wysiłków, bez których nie ma duchowego wzrostu Izraela.

Dla nas monoteistycznych chrystian, spadkobierców i kontynuatorów ideałów żydowskich nocreuszy (hebr. notzrim) Chanuka to symboliczny moment. Przypomina o wybuchu konfliktu między faryzeuszami i saduceuszami, a nocreuszami. A wszystko to działo się zimą, w Jeruszalaim, w dzień Chanuka, dzień Poświęcenia Świątyni (Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Jana 10, 22-42). "Znowu naznosili kamieni" - pisze w Ewangelii według Jana 10, 31 - aby cisnąć nimi w Tego, który przybył w Imieniu JHVH, ale którego za Mesjasza spora część faryzeuszów nie uznała i nadal nie uznaje.

Dla chrystian chwała Boża, szechina JHVH przeniosła się już jednak dawno z Miejsca Świętego Świętych, aby spocząć na obliczu Jehoszua (Pisma chrystiańskie, II List Pawła do Koryntian 4, 6). Teraz miejsce Świątyni zajął Mesjasz (Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Mateusza 12, 6). I chociaż długo jeszcze przychodzili do jerozolimskiej Świątyni w poczuciu solidarności, aby wspólnie z faryzeuszami i saduceuszami zanosić modlitwy przed oblicze Błogosławionego (Pisma chrystiańskie, Dzieje Apostolskie 1, 46-47 oraz 5, 42), konflikt braterski, który wówczas rozgorzał po dziś dzień zbiera swoje żniwo. Jako chrystianie, nie uznający Mesjasza, Jehoszua za równego i tożsamego z JHVH jesteśmy uważani przez niektóre współczesne rabiniczne autorytety za część Domu Izraela. Nie zmienia to jednak faktu, że dla wielu judaistów zasłona duchowa nadal uniemożliwia im skojarzenia wydarzeń w odpowiednim kontekście i pokonanie muru nieufności.

Pamiętajmy, zapalając oliwną lampkę -szames w dowód przyjaźni wobec judaistów, że Jehoszua przybył jako Sługa Izraela (hebr. szames Israel) (Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Marka 10, 45; Ewangelia według Jana 11, 49-51; Tora, Bereszit, I Księga Mojżeszowa 50, 20). Przybył jako Światłość dla świata (Nevim, Księga Izajasza 49, 6; Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Jana 8, 12), aby dać światłość każdemu, kto uwierzy (Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Jana 1, 4-5). Uwierzy i napełniony mocą Bożą sam zacznie być światłością dla świata (Pisma chrystiańskie, Ewangelia według Mateusza 5, 14), aby pobudzić do zazdrości zagubione córki i synów Izraela (Pisma chrystiańskie, List Pawła do Rzymian 11, 11-12). Pamiętajmy, że jesteśmy zobowiązani do wysiłków oraz poświęceń, bez których duchowy wzrost i poznanie ścieżek Pańskich mogą doznać zahamowania.