***
Herb Grodziska Wielkopolskiego
Przed szabatem, w dniu 10 stycznia 2003 roku, na terenie byłego Cmentarza Żydowskiego (Kirkut) w Grodzisku Wielkopolskim, znajdującego się naprzeciwko budynku Starostwa Powiatowego, odbyła się uroczystość pogrzebania szczątków ludzkich, odnalezionych podczas prac budowlanych. W uroczystości, obok przedstawicieli Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Poznaniu, udział wzięły władze miasta i jego mieszkańcy, delegacja Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej w Poznaniu, a także delegacja Zboru Braci Polskich w Poznaniu. Przebieg uroczystości relacjonowały media regionalne.
Zofia Orczyńska, Budynek Starostwa Powiatowego w Grodzisku Wielkopolskim,
W przemówieniach przedstawicieli władz miasta oraz Gminy Izraelickiej przypomniano ducha tolerancji i współpracy, panującego pomiędzy działającymi w tym mieście gminami żydowską, rzymskokatolicką i ewangelicką - postawą typową dla Wielkopolan. Nad pomnikiem-grobem, kryjącym szczątki polskich Żydów, odmówiono w językach hebrajskim i polskim modlitwy "Szema Israel" oraz Kadisz Jatom, oddaliśmy chwałę YHWH, Bogu Domu Izraela, wielbiąc Jednego i Jedynego. Odczytano także fragment proroctwa ze zwoju proroka Ezechiela o Dolinie Suchych Kości (Nevim, Ks. Ezechiela 37). Przybyli na uroczystość przedstawiciele Gminy Izraelickiej położyli na pomniku-grobie, zwyczajem pustynnych wędrowców, małe kamienie. Władze miasta zobowiązały się zaś do należytej dbałości o pomnik i złożyły wieńce kwiatów. Uroczystość zakończył krótką modlitwą, wielbiącą Boga, ksiądz kanonik z miejscowej parafii Kościoła rzymskokatolickiego.
Najstarsza udokumentowana wzmianka o grodziskich Żydach pochodzi z 1574 roku. "Historia Grodziska Wlkp. To historia wspólnie zamieszkujących to miasto Polaków, Niemców i Żydów. Przez całe wieki żyli na naszej ziemi w cieniu wielkich wydarzeń, współtworząc to wszystko, co dzisiaj stanowi dorobek materialny i kulturowy miasta."- napisali we wstępie do książki Jerzego Chrzanowskiego "Gmina żydowska w Grodzisku Wlkp.", Grodzisk 1996, Prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Grodziskiej, Dariusz Matuszewski oraz Kierownik Urzędu Rejonowego w Grodzisku Wlkp., Przemysław Smulski, skąd też pochodzą informacje historyczne podane poniżej.
Gmina dzieliła zmienne losy Rzeczypospolitej. W czasach potopu szwedzkiego doszło do masowej ucieczki Żydów z Grodziska Wlkp. na Śląsk, którą spowodowały działania wojsk Stefana Czarnieckiego. Wojska te traktowały wielkopolskich Żydów jako sprzymierzeńców wojsk szwedzkich. W 1656 roku wojska Czarnieckiego opanowały miasto, gdzie zabito kilku miejscowych Żydów. Gdy na terenie dotychczasowego cmentarza żydowskiego wzniesiono nowy kościół klasztorny o.o. Bernardynów, Żydzi nie pogodzili się z takim stanem rzeczy i doszło do długiego procesu sądowego, zakończonego dekretem trybunału sejmowego w Piotrkowie w 1677 roku, na mocy którego na spornym terenie zatknięto sztandar królewski, oddając tym samym sporny teren pod szczególną opiekę króla.
Na szczególne miejsce w pamięci mieszkańców Grodziska Wielkopolskiego zasłużył sobie Dr Mosse, dowódca oddziału polskich kosynierów. 28 kwietnia 1848 roku stoczył bitwę z oddziałem pruskich husarów na rogatkach miasta. W roku 1890 rodzina Dr Mosse z Berlina ufundowała miastu szpital oraz dom opieki dla starców.
W Grodzisku Wielkopolskim mieszkał i działał sławny cadyk Elii Eliasz Guttmacher. Działalność tego człowieka mesjanicznej wiary, otoczonego powszechną czcią w gminach żydowskich, znana i ceniona była także w zaborze rosyjskim. Po radę cadyka Guttmachera przybywali licznie Żydzi z dalekich stron.
Nowy Kirkut w Grodzisku Wielkopolskim, także dziś już nie istniejący, miejsce spoczynku Dr Mosse oraz cadyka Elijahu ben Salomo Guttmachera.
Z Grodziska Wielkopolskiego pochodzili wybitni żydowscy uczeni: Daniel Tebele, Mordechaj Ziekel, dejan w synagodze w Lesznie Wlkp. i Jakób Salomon Halewi, rabin w Pile, Lejb Munk, Jehuda Lejb, Gerson Jankiel Landsberg, Mordechaj Szaweł Katzenellenbogen, Benjamin Schreiber, dr B. Friedmann oraz dr Moryc Lilberg.
W roku 1922 gmina żydowska w Grodzisku Wielkopolskim została zlikwidowana. Archiwum gminy wraz z korespondencją cadyka Eiljahu ben Salomo Guttmachera przewieziono do Świętego Miasta Żydów, do Jeruszalaim (Encyclopaedia Judaica, tom 7, strona 644, Berlin 1931)
Lena Hoffmann
|
http://bracia.racjonalista.pl |
|
wizyt:
17.02.2003 r. |