z życia  | dzisiaj |  historia | strona główna

Pozdrawiamy zgromadzonych w Rakowie słowami apostoła Pawła z I Listu do Tymoteusza, którymi pozdrawiali się w rakowskim Zborze bracia polscy.

Bracia polscy zapisali bezsprzecznie jedną z najpiękniejszych kart narodowej historii. Podkreślając ich wkład do kultury narodowej, do racjonalistycznej filozofii, przedstawiając ich jako niestrudzonych szermierzy w walce o rozdział Państwa od Kościoła i o tolerancję wyznaniową, nie wolno zapominać, że byli to przede wszystkim ludzie chrystiańskiej wiary! Bracia polscy potwierdzili jej wartość, z godnością przyjmując na siebie fanatyczną nienawiść, prześladowania i cierpienie. Dlatego jeszcze dziś ich ewangeliczna wiara tchnie świeżością i autentycznością, a oni sami znaleźli miejsce pośród polskich elit.

W chwili, gdy wspominacie Państwo dzieje swojego miasta, w zborach Braci Polskich w całym kraju trwa szabat, najważniejsze święto biblijnego chrystianizmu. To nasze spotkanie ze Stwórcą w połowie drogi. W tym błogosławionym przez Boga czasie przypominamy sobie, że rozumowe poznawanie Bożych obietnic pozwala dostrzec jedynie powierzchownie istotę rzeczy, ale tylko wrażliwe serce jest w stanie odkryć prawdziwy smak chleba jakim jest słowo Boże. Tutaj bije źródło naszego programu na twórcze życie, które opiera się na Bożej moralności, etyce i prawie.

Tędy właśnie przebiega obecnie chrystiańska Droga - Halacha odkryta przez braci polskich pod wpływem oryginalnej egzegezy Michała Serweta, autora epokowego dzieła „Christianismi Restitutio” (1553). Serwet i bracia polscy stosowali metodologię egzegetyczną, będącą antytezą metody stosowanej przez egzegetów trynitariańskich. Gdy tamci usuwali z przekładów Biblii na języki europejskie tetragram imienia Bożego, IEUE (czytaj Jałe), zagrażający teologii trynitariańskiej – Serwet i bracia polscy go przywracali tam, gdzie w hebrajskim tekście powinien się on znaleźć. Tym samym, przywracali jednocześnie imię Boże również w cytatach zawartych w Nowym Testamencie pochodzących z Biblia Hebraica. Historyczny Jezus i apostołowie byli Żydami. Posługiwali się biegle językiem hebrajskim, a ich wypowiedzi, uzupełnione o brakujący w trynitariańskich odpisach Nowego Testamentu tetragram, świadczą o tym, że chrystianizm wyrasta wprost ze starożytnej mesjanistycznej tradycji Izraela i jest starszy od judaizmu o około 60 lat.

Serwet, a w ślad za nim bracia polscy, zauważył ponadto, iż autorzy znanego mu przekładu Septuaginty nie tłumaczyli dosłownie wyrazów Elohim i Benei haElohim, które w hebrajskim oryginale posłużyły dla nazywania aniołów, sędziów i królów izraelskich. Odkrycie to zmieniło dotychczasowe spojrzenie na osobę Jezusa. Okazało się bowiem, że Jezus nie był w pojęciu pierwszych uczniów jedynym Synem Bożym oraz, że nie tylko Bogu Jahwe przysługiwał tytuł boga w starożytnym Izraelu.

O oryginalności chrystiańskiej doktryny religijnej braci polskich zadecydowały co najmniej dwa elementy: przekonanie, że Ojcem, Świętym Izraelskim, jest wyłącznie Bóg starożytnego Izraela, Jahwe (Jałe) oraz odrzucenie poglądu, jakoby Logos (chrześcijański przedwieczny Chrystus) uczestniczył w stwarzaniu wszechświata jako Stwórca. Na tej podstawie jeszcze w XVI wieku bracia doszli do wniosku, że chrystianizm był nieomal identyczny z judaizmem, a punkty styczne obydwu znajdowały się przede wszystkim na płaszczyźnie poglądów kreacjonistycznych i mesjanistycznych. Taki pogląd utrzymał się wśród nas po dzień dzisiejszy.

Wśród historyków polskiej reformacji dominuje pogląd, że doktryna religijna braci polskich, a zwłaszcza jej część kosmogeniczna, teologiczna, chrystologiczna i antropologiczna ewoluowała z trynitarianizmu, poprzez trydeizm i dyteizm, do unitarianizmu. Na podstawie badań przeprowadzonych przez członków naszego Zboru w ramach prac magisterskich i doktorskich uważamy, że taka teza nie znajduje potwierdzenia w materiałach źródłowych. Rozpad młodego Kościoła kalwińskiego spowodowany został uderzeniem Grzegorza Pawła w fundament teologii trynitariańskiej, ale także trydeistycznej i dyteistycznej, jakim była wiara w pośrednictwo Logosa w dziele stwarzania. Protokoły z synodów ewangelickich, przeprowadzonych w latach 1561-1569, ukazują nagłe pojawienie się unitarianizmu w ostatecznej postaci oraz ostrą na to zjawisko reakcję trynitarian, trydeistów i dyteistów, nieprawidłowo zaliczanych do kręgu braci polskich.

Gdy na synod do Bełżyc, odbywający się w marcu 1569 roku, zaproszeni zostali wszyscy ewangelicy biorący udział w tzw. synodzie rozłamowym w dniach 22-30 marca 1565 roku, protokolant zdecydował się na precyzyjne oddzielenie braci polskich-chrystian od trynitarian (Troyczaków), trydeistów (Troybożan) i dyteistów (Dwoybożan). Od samego więc początku wiadomo było, kto jest chrystianinem, a kto nie. Aktywny udział w tych synodach czołowych działaczy unitariańskich przemawia na korzyść tezy o świadomym przeniknięciu chrystian w szeregi ewangelików, z zamiarem zastąpienia w ich doktrynie religijnej kalwińskiego trynitarianizmu przez serwetiański unitarianizm.

Współcześnie restytucja chrześcijaństwa nie jest już naszym celem. Nie uważamy się też za chrześcijan, lecz za chrystian. Prezentowane na stronie internetowej Bracia Polscy materiały dokładniej definiują tożsamość chrystianizmu. Niezmiennie jednak utrzymujemy się w nurcie zainicjowanym przez Michała Serweta oraz Szymona Budnego. Z naciskiem podkreślamy jednak, że obecność dzieci Bożych dostrzegamy w każdym środowisku i wspólnocie, przy wszystkich ich wadach wynikających z faktu, że są to tylko ludzkie organizacje. To Mesjasz zadecyduje, kto do Niego należy i za Nim podążać będzie w codziennym życiu. Pomimo głębokich różnic w stopniu poznania, dzieci Boże łączy wspólny duch oraz owoce; łagodność i szczerość serca.

Z satysfakcją odnotowujemy fakt, że w Rakowie znaleźli się ludzie, którzy rozumieją potrzebę zastanowienia się nad trudną historią tego miasta, i że odbywa się to pod hasłem tolerancji. W istocie rzeczy historia Rakowa jest miniaturką polskiej historii, tego kim jesteśmy i jak się wzajemnie traktujemy przy istniejących różnicach. Modlimy się tego szabatu o to, aby współcześni Polacy potrafili dopisać ciąg dalszy rakowskiej historii polskich sióstr i braci Mesjasza.

Dr Wilhelm Niemann